Hoe werkt ‘hechting’ bij verlatingsangst?
Onze hechtingssysteem functioneert van nature door te volgen en te monitoren van onze veiligheid en de beschikbaarheid van onze ‘hechtingsfiguren’. Wanneer je je onveilig voelt, is de focus (onbewust) gericht op situaties scannen en je afstemmen op je omgeving. Dan ben je als het ware waakzaam voor hetgeen gaat komen…
Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat mensen met verlatingsangst een verhoogde alertheid tonen met betrekking tot het lezen van andermans emoties. Zij zijn zeer nauwkeurig in hun waarnemingen en de geringste verandering in andermans emotionele uitingen wordt algauw opgemerkt. De zintuigen staan ‘aan’. Mensen met verlatingsangst ontlenen het gevoel van veiligheid aan de relatie waarin hij/zij zitten en daardoor is men extra alert op alles wat deze veiligheid zou kunnen schaden. Bijvoorbeeld: het opmerken van een verandering in intonatie kan al voldoende zijn om dit systeem aan te wakkeren en daar iets achter te zoeken. De gedachten die zich aandienen gaan van kwaad naar erger, en nemen je helemaal in beslag.
De enige manier om te kalmeren lijkt dan ook bij de partner; hij/zij kan jou geruststellen. Je gaat op zoek naar zijn/haar emotionele aanwezigheid en beschikbaarheid door toenadering te zoeken. Wanneer hij/zij je geruststelt ontdek je weer dat de relatie veilig is; hetgeen wat je bespeurde in zijn/haar intonatie staat helemaal los van jou en van jullie relatie. Lucht! Je kunt weer ademhalen.
Ademhalen doe je voor even… want algauw ontstaat er een nieuwe situatie die jouw systeem activeert, bijvoorbeeld als het wat langer duurt dan gewoonlijk alvorens jouw partner een bericht beantwoordt. Daarmee ontstaat een gedachtenstroom aan twijfels: ‘Heb ik iets verkeerd gedaan?’, ‘Is hij/zij boos op mij?’, ‘Hij/zij heeft het wel gelezen maar geeft geen antwoord, wat is er aan de hand?’. Wanneer de emotionele respons en beschikbaarheid (tijdelijk) uit blijft, om welke reden dan ook, dan wordt de stressreactie versterkt en voert de angst de boventoon tot aan: ‘Hij/zij gaat bij me weg’. Mensen met verlatingsangst leven in een chronische staat van alertheid en de gedachtenspinsels die ontstaan zorgen vaak voor misinterpretatie van de signalen die ze hebben opgemerkt.
Wanneer de paniek toeslaat voelt men zich onveilig door hetgeen opgepikt is, men wordt overweldigd door gedachten en gevoelens van angst. Hetgeen wat nodig is om te kalmeren is geruststelling en nabijheid vinden bij de partner, de hechtingsfiguur in dit voorbeeld. Het weten dat er geen dreiging is voor de relatie is de medicijn, keer op keer. Echter, het is ongezond en onmogelijk om alsmaar deze bevestiging te krijgen. Wanneer je die continu nodig hebt, dan leef je vanuit overlevingsstrategieën in plaats van vanuit de volwassen autonome ik. Er is dan sprake van overafhankelijkheid in de relatie.
Wat helpt wanneer het systeem geactiveerd wordt, is om een moment voor jezelf te nemen in plaats van meteen op zoek te gaan naar de geruststelling die je bij jouw partner wilt vinden. Als je afstand kunt creëren tussen de trigger en de instinctieve actie, dan kun je jezelf de tijd gunnen om rustig te worden en vanuit een overzichtspositie te begrijpen wat er gebeurt. Helpende vragen zijn: Wat gebeurt er? Welke triggers (her)ken ik? Wat voel ik? Wat heb ik nodig om mezelf te herpakken zonder mijn partner hierin te betrekken? Hoe kan ik het aan mezelf geven?
Hiermee start jouw zelfonderzoek, leer je verantwoordelijkheid te nemen voor de processen die in jou plaatsvinden, de daarbij horende gevoelens en ‘ontsla’ je jouw partner van zijn/haar geruststellende taak. Dat is de eerste stap richting een gelijkwaardige relatie.