Het Twaalf Stappen Programma biedt inzicht en steun aan mensen die zijn opgegroeid in een disfunctionele omgeving. De Laundry List, een lijst met 14 kenmerken, beschrijft gedrag en denkpatronen die vaak voortkomen uit een onveilige jeugd. Kenmerk 3 luidt:
“We zijn bang voor boze mensen en elke vorm van kritiek.”
Wat betekent dit?
Angst voor boze mensen en kritiek kan zich op verschillende manieren uiten. Je kunt je ongemakkelijk voelen bij confrontaties, snel in paniek raken bij negatieve feedback, of kritiek ervaren als een persoonlijke aanval. Deze angst is een overblijfsel van een jeugd waarin woede of kritiek vaak overweldigend, bedreigend of schadelijk was.
In een gezonde omgeving worden boosheid en kritiek op een constructieve manier geuit. Maar in disfunctionele gezinnen konden deze emoties destructief zijn, waardoor je als kind een diepe angst ontwikkelde voor conflict en afwijzing.
Waarom gebeurt dit?
De oorsprong van deze angst ligt vaak in de kindertijd, vooral in gezinnen waarin emoties niet veilig of onvoorspelbaar werden geuit. Als boosheid in je gezin plotseling en intens was, kon dit gevoelens van machteloosheid en angst veroorzaken. De explosiviteit en het niet kunnen reguleren van emoties door de volwassenen in huis kan veel angst hebben achtergelaten. Daarnaast ontbreekt overall in disfunctionele families constructieve feedback waardoor kritiek werd gebruikt om te controleren, te beschamen of af te wijzen, in plaats van om te ondersteunen. Als kind leerde je misschien dat jouw gevoelens of behoeften niet belangrijk waren. Dit kon je extra gevoelig maken voor kritiek, omdat het voelde als een bevestiging ‘Zie je wel, ik schiet te kort!’. Uit zelfbescherming ontwikkelde je strategieën zoals conflictvermijding, onderdanigheid of perfectionisme. Dit patroon neem je vaak onbewust mee in volwassen relaties.
De angst voor boze mensen en kritiek kan zich uiten in verschillende situaties.
Herken je jezelf in het volgende?
• Voel je je angstig of ongemakkelijk in de buurt van boze mensen, zelfs als hun woede niet op jou gericht is?
• Ervaar je kritiek als een aanval op je waarde als persoon?
• Vermijd je confrontaties of zeg je ‘ja’, zelfs als je ‘nee’ bedoelt, om conflicten te voorkomen?
• Ben je overdreven voorzichtig of perfectionistisch, uit angst om kritiek te krijgen?
• Voel je je overweldigd of machteloos bij boosheid of negatieve feedback?
De gevolgen in het volwassen leven
De angst voor boosheid en kritiek kan een grote impact hebben op je leven en relaties:
• Ongezonde relaties: je kunt moeite hebben om voor jezelf op te komen, wat kan leiden tot een ongelijkwaardige dynamiek in relaties.
• Emotionele uitputting: het vermijden van conflict en het proberen iedereen tevreden te stellen, kan veel energie kosten.
• Perfectionisme: de drang om fouten te vermijden kan leiden tot stress en faalangst.
• Laag zelfbeeld: kritiek voelt als een bevestiging van je diepste angst: dat je niet goed genoeg bent.
In herstel leer angst te overwinnen. Dit vraagt tijd, geduld en bewustzijn. Je leert stil te staan bij de oorsprong van jouw angst. Je onderzoekt de overtuigingen die zijn ontstaan rondom boosheid en kritiek. Mag je boosheid voelen van jezelf? Hoe werd op je gereageerd als je boosheid toonde? Wat gebeurde er als de ander boosheid toonde? In herstel realiseer je je dat de boosheid of kritiek van anderen in het heden niet hetzelfde is als de destructieve situaties uit je jeugd. Dit besef kan helpen om minder heftig te reageren.
In herstel leer je jezelf waarderen waardoor je leert om kritiek beter te zien als feedback in plaats van een aanval. Affirmaties, journaling of therapie kunnen je helpen om je eigenwaarde te versterken. Je leert om op een respectvolle manier voor jezelf op te komen. Dit kan betekenen dat je duidelijk je grenzen aangeeft, zelfs in het bijzijn van boze mensen. Daarnaast leer je dat boosheid niet altijd destructief is; het kan een natuurlijke en gezonde emotie zijn, zowel bij jou als bij anderen. Door dit te accepteren, kun je leren om boosheid minder bedreigend te vinden. Je leert om deze emoties te zien zoals ze zijn, zonder dat ze je overweldigen. Je kunt leren om boosheid en kritiek te benaderen met nieuwsgierigheid in plaats van angst. Dit opent de deur naar gezondere relaties en een groter gevoel van persoonlijke vrijheid.
Art by Shawna Erback (Bron: internet)